ابریشم شفت و زرتشتی های یزد

به گزارش ورس  ، نادر افشاریان نویسنده کتاب تاریخ شفت  در یادداشتی در فصل نامه کوگاه نوشت : شهرستان شفت ، به علت داشتن آب و هوای مساعد برای رویش درختان توت،به تبع آن،توتستانهای فراوان،یکی از نواحی عمده ی پرورش کرم ابریشم، فرآوری نخ ابریشم و بافت پارچه های ابریشمی در غرب گیـلان بود، طوری که کارگاه های سنتی ابـریشم کشی (نخ ابـریشم) تا سالهای ۱۳۰۰ شمسی در برخی از روستاهای شـفت دایر بود.

رونق کار پرورش کرم ابـریشم و وجود کارگاه های ابـریشم کشی، سبب شده بود تا تجار شفتی، با سرمایه گذاری در این حوزه، محصولات ابریشمی تولیدی خود را،به نقاط مختلف ایران «حتی به چین»صادر کنند. گملین زیست شناس غربی در قرن ۱۸ میلادی به گیلان آمده بود، او بـرای شناسایی و تحقیق درباره ی گونه های گیاهی و جـانوری منطقه ی گیـلان، چند روزی در شفت توقف نمود. در سفرنامه ی خود، از بـافته های ابـریشمی تولیـد کنندگان شفتی، مطـالبی نوشته است.

از خـانواده های معـروف شـفت که در پرورش، و تولید محصولات ابریشمی فعالیت می کردند، خاندان حاج ابوالقاسم شفتی معروف تر از همه بود.

کار این خـانواده، بازرگـانی نوغـان و نـخ ابـر یشم بود. آن ها، با تجار ابر یشم یزد، آذربایجان و همچنین چین، معاملات تجاری داشتند و از آنجا منسوجات ابریشمی به گیلان وارد می کردند، نوشته اند: مایحتاج منسوجـات ابـریشمی معتبران گیـلان، منجمله امیـر هدایت الله خان را نیز تأمین مـی کـردند. پس از پایان دوره حکومت هـدا یت الله خان،اختـلالی در کار بازرگانی ابر یشم و … پیش آمد که سر دودمان این خـانواده یعنی حـاج ابوالقاسم برای رسیدگی به حساب های خود با طرف های یـزدی، عـازم یزد شد و در یزد خبر یافت که ارتباط تجارتخانه اش با چین دوباره دایر شده است. وی در یزد اقدام به ازدواج کرد و صاحب دو پسر و یک دختر شد،اولادان پسر بزرگش حاج محمّدرضا، هنوز با نام امینی در آن شهر زندگی می کنند, اولادان پسر کوچش حاج ابوالحسن،به نام رشتی شناسنامه دارند.اولادان تنها دخترش به نام کراوغلی در یزد معروفند.این خاندان در یزد خدمات ارزنده ای برای مردم آن د یار انجام دادند از جمله :

۱- ایجاد آب انبار در یزد

۲- آب انبار در عقدا

۳- بنای رباطی در عقدا

۴- ایجاد آب انبار در فاصله ی راه کویری یزد به طبس

۵- ایجاد چند روستا مثل رحمت آباد و قاسم آباد، عمران و آبادی،اسکان اقلیت های زرتشتی در قاسم آباد و خدمات ارزنده دیگر.

حدس می زنند او از اهالی مردخه ی شفت بوده است که در آن زمان یکی از مناطق مهم منطقه در کار تولید و پرداخت ابریشم بود. برخی از اهالی آن روستا می گویند: امینی های منطقه ی مردخه ی شفت از بازماندگان حاج ابوالقاسم می باشند.

«محمد علـی رشتی» یکی ازنوادگـان حـاج ابوالقاسم شفتـی و نوه ی حاج ابوالحسن شفتی است که سالها برای «یونیسف» بخش علمی فرهنگی سازمان ملل متحد در ایران و هنـد خدمت می کرد، او چندین دوره نماینده ی مردم یزد در مجلس شد.

محمدعلی در سالهای بعد از انقلاب ساکن امریکا شد، درباره ی اصلیت خود می نویسد: جد من، حاج ابوالقاسم شفتی حدود ۲۰۰ سال پیش و در ایام جوانی از «شفت» به یزد کوچیـد، حـاج ابوالقاسم، بـرای فروش و صـدورِ تـولیـدات کارگـاه هایش که در شـفت داشت، تجارتخانه ای در یزد دایر نمود. او به سبب اختلالی که در نظم امور گیلان بوجود آمده بود، ارتباطش با طرف های چینی،مدتی قطع شده و تجار چینی از این وقفه سوءاستفاده نموده مطالبات حاج ابوالقاسم را پرداخت نمی کردند.

وقتی اطلاع پیدا می کند که ارتباط با چین دوباره برقرار شده از شفت جهتِ وصول طلبش از تجار چینی، به یزد رفت،تا ازطریق تجار آنجا که با تاجران چینی، مناسبات زیادی داشتند بتواند مطالبات خود را دریافت کنـد. سرانجام موفق به وصـول مطالبات خود شد.

محمدعلـی رشتی در ادامه می گـوید: این بار حاج ابوالقاسم تصمیم به اقامت دریزد می گیرد،عشق و علاقه ی حاج ابوالقاسم به عمران و آبادی،منجر به توسعه ی برخی آبادی ها در یزد شد اما آنچه لازم به توضیح است سطح تعامل حاج ابوالقاسم با اقلیتهای دینی یهودی و زرتشتـی ساکن یـزد بود که تعداد قابل توجهی ازجمعیت یزد را تشکیل می دادند، یکی از دهـات نزدیک به شهر یزد که حاج ابولقاسم شفتی بنا نهاد روستای«قاسم آباد»بود.

در آن زمان عده ای از یزدی ها لطفی به اقلیت های دینی ساکن یزد نمی نمودند بدین جهت حاج ابوالقاسم شفتی، روستای «قاسم آباد»را وقف کرد به شرطی که تمام ساکنین آن فقط زرتشتی باشند، امـا آب قنـات آنجـا را وقف نکرد، بلکه متعلق به اهالی قاسم آباد نمود تا مبادا با سوء استفاده دیگران،ساکنین آن روستا را که همگان کشاورزی می کردند از آب قنات محروم سازند. سرانجام تاجر شفتی علاوه براینکه برای وصول مطالبات خود تا یزد رفت، ساکن آن شهر کویری شد، درضمن نگذاشت تجار چینی مطالباتش را بالا بکشند .