فاجعه دوّم در دشت حاصلخیز شفت
به گزارش ورس ، نخستین تمدن های بشری و بزرگترین جوامع شهری باستان ، در کنار رودهای بزرگ تشکیل شده اند و آب ، همواره نقشی بی بدیل در زندگی انسان ها داشته است.
با گسترش جمعیت در شهرهای باستان ، تمایل به کوچ و سکنی گزیدن در جغرافیایی دیگر در ذهن بشر ایجاد شد. کوچی ناگزیر که چاره اش تنها با انتقال آب شیرین محقق می شد .
ایجاد نهرهای کوچک و بزرگ ، کندن چاه و ایجاد کاریز (قنات ) بخشی از تکامل روش های گوناگون به دست آوردن ، انتقال و مدیریت منابع آبی در جهان به ویژه کشورمان ایران است که در جغرافیایی خشک و کوهستانی قرار دارد .
هرچند تامین آب در مناطق مرکزی ، جنوبی و غربی ایران ، به دلیل قرار گرفتن در اقلیمی کم بارش ، همواره دشوار بوده است اما در مناطق پر بارش شمالی کشورمان نیز جمع آوری ، ذخیره و انتقال آب همواره یک چالش بوده و نیاز به یک برنامه ریزی دقیق و مدوّن داشته است.
شهرستان شفت ، در پاره غربی گیلان قرار دارد . شهرستانی پربارش که به آببندهای پرشمارش شهرت دارد . جایی که مردمش از گذشته آموختند که برای کشت برنج باید آب رودخانه های جاری و پساب های سطحی در فصل زمستان و پاییز را برای کشاورزی در فصل بهار و تابستان در آببندهایی با نام محلی سَل ذخیره کنند .
پس از ساخت سد سپیدرود در سال ۱۳۴۰ هجری خورشیدی و شبکه کانال های بتنی آبرسان در جلگه گیلان در همان سال ها ، بسیاری از آببند ها را خشک نمودند تا برای افزایش سطح زیر کشت در اختیار کشاروزان قرار گیرد ، تصمیم اشتباهی که دود آن به چشم کشاورزان و فرزندان آنها در سال ها و دهه های بعد رفت و اینک پیامدهای آن اقدام در مواقع خشکسالی ها و کاهش ذخیره آب پشت سد سپیدرود ، به طور کامل محسوس است.
پس از نابودی بسیاری از آببندان ها ، به تصور اینکه سد سپیدرود و شبکه کانال های بتنی آبرسان در جلگه غربی گیلان به ویژه دشت حاصلخیز شفت ، میتواند برای همیشه آب زمین های کشاورزی این ناحیه را تامین نماید ، فاجعه دوم و پنهان رخ داد و آن تخریب و کورکردن بسیاری از نهرهای سنتی و کهن متصل به آببندان ها بود که در طول قرنها و به مرور زمان ایجاد شده بود .
هیچ کس نمی تواند نقش بی بدیل کانال های آبرسان بتنی در توسعه اقتصاد کشاورز محور گیلان به ویژه دشت حاصلخیز شفت را کتمان کند اما این کانال ها، بسیاری از نهر های سنتی را که در طول قرن ها ایجاد شده بودند کور ، نابود و یا متروک کرد . نهر هایی که آب آببندان ها و پساب ها را به پایین دست انتقال می دادند به یکباره توسط کانال ها به خصوص شاخه اصلی آن بریده و به دو نیم تبدیل شد و در نتیجه آب نهر، آببندان و سل که باید روانه شالیزارها می شد مانند پساب وارد کانال ساخته شده می شد . این یعنی متروک شدن نهرهای قدیمی و تغییر حق آبه های پیشین!
احیای نهر های سنتی مهم ، در شهرستان شفت کار سختی نیست و نیاز به اعتبارات نجومی ندارد . راه آن شناسایی نهر های قدیمی و تعبیه لوله هایی بر روی شاخه اصلی کانال آبرسان موسوم به کانال هوایی است . این مسیر در حد فاصل روستای چوبر تا دوبخشر امتداد می یابد .
لوله های تعبیه شده ، آب ذخیره شده در آببندان ها و پساب های شالیزارهای بالا دست کانال اصلی را به سوی نهر های کور شده منتقل می کند و این امر کمک می کند تا کشاورزان علاوه بر آب سد سپید رود از منابعی جایگزین و پشتیبانی قدرتمند و همیشگی بهره مند شوند .
