درخواستی که غرب تا سال ۲۰۱۵ از ایران داشت
مذاکرات هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی به مرحله حساسی رسیده است. در حد معقولی اطمینان دارم که تا یک ماه آینده خواهیم توانست به راه حل جامعی در این رابطه برسیم؛ راه‌حلی که تضمین نماید برنامه هسته‌ای ایران همواره صلح‌آمیز خواهد ماند. تمام آنچه برای این منظور نیاز است، توجه هشیارانه و جدی به واقعیت‌های موجود و همینطور تبعات انتخاب جایگزین‌های چنین راه حلی است. در گذشته، گرفتاری در دام برخی توهمات باعث از بین رفتن فرصت‌های به وجود آمده شده اند و نباید اجازه داد که باردیگر چشم انداز واقعی امکان حصول به یک توافق تاریخی نابود شود.
تقریبا ده سال قبل و درست پیش از انتخاب رئیس جمهور سابق، جناب آقای محمود احمدی نژاد و در زمانی که جناب آقای دکتر روحانی و من هدایت تیم مذاکرات هسته‌ای ایران را بر عهده داشتیم، در پاریس طرحی را به همتایان غربی خود ارائه دادم که شامل مجموعه ای از اقداماتی بود که توسط برخی دانشمندان مستقل و غیر ایرانی پیشنهاد شده بود و تضمین می‌کرد که برنامه هسته‌ای ایران تا أبد صلح‌آمیز خواهد ماند.
با این حال و با اشاره و فشار دولت بوش، طرف‌های مقابل از ما خواستند تا از غنی سازی حداقل تا سال ٢٠١۵ خودداری کنیم که این موضوع باعث شد عملا امکان حصول به توافق از بین برود.
غرب با اشتباه گرفتن تعامل سازنده ما بعنوان نشانه ضعف و با انتخاب گزینه اعمال فشار و تحریم به منظور امتیازگیری عملا باعث تغییر موضع ایران شد؛ این تغییر موضع هم در نتیجه صندوق‌های انتخابات ریاست جمهوری سال ٢٠٠۵ و هم در توسعه فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز ایران نمایان شد.
امروز و در حالی که به سال ٢٠١۵ نزدیک می‌شویم، نتیجه زیاده خواهی‌های گذشته و گرفتاری در توهم تأثیر تحریم‌ها کاملا مشخص است. در ده سال گذشته، تعداد سانتریفیوژهای ایران از ٢٠٠ عدد به ٢٠٠٠٠ عدد رسیده است، ظرفیت غنی سازی ایران از ٣.۵ درصد به ٢٠ درصد ارتقا یافته است و رآکتور تحقیقاتی آب سنگین أراک کمتر از یکسال دیگر افتتاح خواهد شد.
هیچ کس نمی‌تواند عقربه‌های ساعت را به عقب برگرداند. قربانی‌هایی داده شده است. میزان توانایی‌های ما به شکل وسیعی افزایش یافته اند. دانش و تخصص‌های جدیدی کسب شده است. هیچ کدام از این‌ها را نمی توان با آرزو و یا حتی از طریق مذاکره نادیده گرفت.
امروز، دکتر روحانی و من مجددا مسئولیت مذاکره را به عهده گرفته ایم و اعتقاد ما به تعامل سازنده تغییری نکرده است. ما حاضر هستیم تضمین‌هایی را درباره طبیعت صرفا صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران ارائه نماییم. اقدامات پیشنهادی ما موثر و جدی هستند و تفاوت‌های واقعی ایجاد می‌کنند. با این حال ما از دستاوردهای تکنولوژیک دانشمندانمان چشم پوشی نکرده یا آن را به موضوعی بی معنی و نمایشی تبدیل نخواهیم کرد. انتظار انجام چنین کاری از ما نه دوراندیشانه است و نه به نفع اهداف عدم اشاعه خواهد بود.
ما جدیت خود را نشان داده ایم. به فاصله صد روز از آغاز مسئولیت اینجانب بعنوان مذاکره کننده هسته‌ای ایران، اولین توافق هسته‌ای در دهه گذشته با گروه ١+۵ نهایی شد. آژانس بین المللی انرژی اتمی تصدیق کرده است که ما کلیه تعهداتمان را در این توافق بطور کامل أجرا کرده ایم. به علاوه همکاری‌های ما با آژانس به بالاترین سطح همکاری‌ها در سال‌های اخیر رسیده است. ما آماده ایم که این مسیر را ادامه دهیم.
بسیار کوته بنیانه خواهد بود اگر مجددا برخی توهمات بتوانند حرکت ما به سمت یک دستاورد تاریخی را از مسیر خود خارج کند. درهیچ زمانی بهتر از زمان حاضر نمی توان یکبار و برای همیشه بحران غیر ضروری هسته‌ای را خاتمه بخشید؛ چرا که شرایطی فراهم است که تمام طرف‌ها بتوانند دستاورد‌هایی داشته باشند، قبل از اینکه پنجره همکاری و واقع گرایی بسته شود. مسلم است که همواره می‌توان بهانه‌هایی یافت که توافق پیش رو را نابود سازد، توافقی که توانایی ایجاد تغییرات مهمی را در منطقه دارد. شاخص ترین این بهانه‌ها، توسل به افسانه “نقطه فرار” هسته‌ای است. برای سالها، یک گروه کوچک ولی قدرتمند از کنشگران سیاسی در آمریکا، تبلیغات بی منطقی به راه انداخته اند مبنی بر اینکه ایران طی چندماه قادر خواهد بود مواد شکاف پذیر لازم برای ساخت یک بمب اتمی را فراهم سازد.
اگرچه بهترین راه برای جلوگیری از چنین احتمال دور از ذهنی، حصول یک توافق واقع گرایانه با ایران است، با این حال بررسی و مداقه درباره این ترس موهوم، مفید و سازنده خواهد بود. حتی اگر ایران بخواهد به سمت ساخت بمب هسته‌ای حرکت کند، ابتدا باید تمامی بازرسان آژانس را از خاک خود اخراج نماید. سپس می‌بایست کل ترتیبات برنامه هسته‌ای ایران مجددا تغییر نماید تا قادر باشد مواد شکاف پذیر با درجه خلوص مناسب برای ساخت تسلیحات تولید نماید. در مراحل بعدی می‌بایست این مواد را به فلز تبدیل کند، سپس آنها را به شکل مخصوص مناسب برای بمب قالب گیری کند و همینطور مراحل بی شمار پیچیده دیگری که ویژه ساخت سلاح است را طی نماید. هیچ کدام از این قابلیت‌ها در ایران وجود ندارد و ایجاد آنها مستلزم شروع از نقطه صفر است. این موضوع چندین سال ـ و نه چندین ماهـ بطول خواهد انجامید.
به علاوه، حتی زمانی که ایران زمان کافی در اختیار داشت، هرگز به ساخت بمب حتی بعنوان یک گزینه ممکن فکر نکرد. در فاصله بین سال‌های ٢٠٠۵ تا ٢٠١٣، یعنی زمانی که روابط ایران با غرب و آژانس در پایین ترین حد خود بود، ایران دارای زمان کافی، موانع محدودتر بین المللی، بازرسی‌های به نسبت آسان تر و سانتریفیوژهای کافی برای ساخت بمب بود. همینطور ایران همه هزینه‌ها را از طریق تحریم‌های سنگین و ناعادلانه پرداخت نموده بود که بسیار فراتر از تحریم‌هایی بودند که بر کشورهایی اعمال شدند که واقعا بمب اتمی ساخته بودند.
با وجود تمام این واقعیت‌ها، ما کوچکترین قدمی برای ساخت تسلیحات هسته‌ای بر نداشتیم. دو گزارش متوالی ارزیابی اطلاعاتی ملی آمریکا متشکل از ١۶ نهاد أمنیتی آمریکایی در سال‌های ٢٠٠٧ و ٢٠١٢ این موضوع را تایید می‌کنند.
متاسفانه عده ای در غرب، این واقعیت‌های مهم را با توسل به دو افسانه موهوم و خطرناک نادیده می‌گیرند: اینکه ایران برای دفاع از خود به بمب نیاز دارد و اینکه تنها چندماه با ساخت بمب فاصله دارد. تاسف بارتر این خواهد بود که چنین توهماتی، تفاهمی را که مطمئن ترین و أمن ترین راه برای جلوگیری از اشاعه هسته‌ای است، به مخاطره اندازد.
امروز ما در مذاکرات مان با ١+۵ دارای فرصتی منحصر بفرد هستیم تا اقدامات اعتمادساز بلندمدتی را آغاز کنیم که در کنار بازرسی‌های گسترده و ترتیبات نظارتی مربوطه، بزرگترین تضمین را ارائه دهد که برنامه‌های هسته‌ای ایران تا ابد و کاملا صلح‌آمیز خواهد ماند. برای فایق آمدن بر موانع موجود بر سر راه این دستاورد تاریخی، باید به افق‌های پیش روی نگریست، ولی در عین حال از درس‌های گذشته غافل نشد. درک این نکته که چگونه برخی توهمات، فرصت‌های فراوان را از بین برده اند دارای اهمیت زیادی است و اقدام جهت جلوگیری از تکرا این توهمات ضروری است.
در حالی که به زمان تبدیل تفاهم موقت هسته‌ای به یک راه حل جامع نزدیک می‌شویم، من از همتایان خود می‌خواهم که در برابر اراده ما برای رفع نگرانی‌ها را با درک عزم راسخ مردم ایران برای گرفتن احترام به حقوق و عزت شان پاسخ دهند. قبل از هر چیز، از آنها می‌خواهم که اجازه ندهند که برخی توهمات، حرکت چشمگیری را که برای پایان دادن به یک بحران غیرضروری و گشودن افق‌های جدید آغاز شده است، از مسیر خود خارج نماید.
منبع: تابناک
